Nokkrar staðreyndir um álver

Þó fyrirhugað álver í Helguvík sé ekki Alcoa álver, þá reikna ég með að svipað hlutfall sé í ýmsum lykiltölum varðandi þá verksmðju. Massívur áróður er nú gegn stóriðju í landinu og reynt að gera hana tortryggilega og eins og margir vita mun kvikmyndin um bók Andra Snæs Magnasonar verða innleg í kosningabaráttu V-grænna. Það litla sem ég hef séð úr þeirri kvikmynd, er dæmalaust bull og upplýstu fólki ekki samboðið.

Hér koma nokkrar staðreyndir um álver Alcoa í Reyðarfirði:

 

Framleiðsla og útflutningur

Fjarðaál í Reyðarfirði er flaggskip Alcoa Inc. álfyrirtækisins og nýjasta og fullkomnasta álverið í eigu þess. Framleiðsla hófst í álverinu 12. apríl árið 2007 og ári síðar var það komið í fullan rekstur. Alcoa framleiðir um 346.000 tonn af áli til útfutnings á ári. Þetta er hreint gæðaál, álblöndur sem meðal annars eru notaðar í bifreiðaiðnaði og álvírar sem meðal annars eru notaðir í háspennustrengi.

Alcoa Fjarðaál flutti út ál fyrir rúmlega 800 milljónir dollara árið 2008, sem svarar til 92 milljarða króna miðað við gengi dollars í febrúar 2009. Ætla má að yfir þriðjungur útfutningstekna fyrirtækisins verði eftir í landinu. Tæp 40% allra vöruflutninga frá landinu er ál. Vöruútflutningur frá Íslandi jókst um fjórðung ítonnum talið með tilkomu Alcoa Fjarðaáls.Mjóeyrarhöfn í Reyðarrði er nú önnur stærsta höfn landsins og um hana fara 1,3 milljónir tonna af áli og aðföngum á ári.

Starfsmenn

 Hjá Fjarðaáli starfa 450 manns. Um 250-300 manns til viðbótar starfa á álverssvæðinu, við störf nátengd álverinu. (Við þetta bætast nokkur hundruð bein og óbein störf víða um land) Um þriðjungur starfsmanna Alcoa Fjarðaáls er konur sem er hærra hlutfall en í nokkru öðru álveri Alcoa. 30% starfsmanna Alcoa Fjarðaáls eru á aldrinum 40 til 49 ára. Tæp 20% starfsmanna eru eldri en 50 ára. Um 40% starfsmanna eru með háskóla- eða tæknimenntun. Gert er ráð fyrir að Alcoa Fjarðaál greiði tæpa 3,7 milljarða króna í laun og launatengd gjöld árið 2009.

Aðkeypt þjónusta

 Alcoa Fjarðaál keypti ýmsa þjónustu á Íslandi fyrir 9,5 milljarða íslenskra króna árið 2008, fyrir utan raforku. Alcoa Fjarðaál kaupir um 5.000 gígawattstundir af raforku á ári. Til samanburðar er rafmagnsnotkun almennra raforkunotenda á Íslandi um 3.500 gígawattstundir. Samningur Alcoa við Landsvirkjun um raforkukaup er til 20 ára og mögulegt er að framlengja hann um önnur 20 ár.

Samfélagsleg áhrif

Tekjur sveitarfélaga á Austurlandi vegna starfsemi Alcoa Fjarðaáls námu um 800 milljónum króna árið 2008. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands mat það svo að landsframleiðsla ykist um 1,2% með tilkomu álvers Alcoa Fjarðaáls.

Íbúum í Fjarðabyggð fjölgaði úr 3.995 árið 2002 í 4.736 árið 2008, eða um 19%. Meðallaun á landsbyggðinni hafa verið hæst á Austurlandi frá árinu 2002.

Alcoa Fjarðaál og Samfélagssjóður Alcoa hafa veitt rúmlega 300 milljónir króna í samfélagsstyrki á Íslandi frá árinu 2003 til 2008.

Alfarið á móti álverssamningi

Athugasemdir

[Vilhjálmur Andri Kjartansson (IP-tala skráð) 6.4.2009 kl. 12:22]

Benedikt það fer allt eftir því hversu mikil verðmætasköpun er í þessum fyritækjum.

[Héðinn Björnsson, 6.4.2009 kl. 12:25]

Þú segir að framleitt sé fyrir 800 MUS$ og þarf af verði um þriðjungur eftir hér innan
lands eða 266 MUS$. Á móti kemur að Kárahnjúkavirkjun kostuði 1900 MUS$ að byggja og því mun fjármagnskostnaðurinn við framkvæmdina vera um 100 MUS$ næstu áratugi (miðað við 20 ára lán). Eftir stendur 166 MUS$ og mun væntanlega falla eitthvað á komandi árum vegna fallandi álverðs og því væntanlega ekki hægt að reikna með að þetta muni skila meira en 100 MUS$ að jafnaði nettó inn í þjóðarbúið næstu áratugina. Slíkt er ekkert smáræði en svarar samt aðeins til þess gjaldeyris sem við notuðum í bensín janúar og febrúar 2009 (115 MUS$). Það er spurning hvort það væri betri fjárfesting fyrir okkur að greiða niður rafmagnsbíla? 

[Offari, 6.4.2009 kl. 12:30]

Ég hef bara ekkert á móti virkjunum og stóriðjuframkvæmdum.

[Andrés Kristjánsson, 6.4.2009 kl. 12:31]

Ekki eru þetta góðar tölur. Miðað við það að Landsvirkjun tapaði 40 milljörðum árið 2008 þegar meðalálverð lá í 2500$/pt. Að þá er augljóst að 2009 verði martröð enda lyggur meðal álverð fyrstu þrjá mánuði í 1450$/pt. En ég nú búin að lesa nokkra pistla frá ykkur álmöngurum og ekki eru staðreyndirnar góðar "þó ætla megi að þær séu sannar".

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 12:51]

Það er ekki hægt að tala um að þetta séu dýr störf þegar fjármagnið til þeirra er ekki fengið frá öðrum verkefnum. Um helmingur heildarkostnaðar við verkefnið, virkjun + álver, er greiddur af erlendum fjárfesti. Hinn helmingurinn kemur ekki úr ríkissjóði.

-

Það eru fá fyrirtæki sem ekki verða fyrir barðinu á heimskreppunni og Landsvirkjun er ekki undanskilið. En þetta er langtímafjárfesting og forsendurnar fyrir arðseminni hafa ekki breyst.

-

 Eigið fé Landsvirkjunar var um mitt síðasta ár 1.7 milljarðar Bandaríkjadala, eins og fram kemur í 6 mánaða uppgjöri fyrirtækisins sem birt er á heimasíðu þess.  Miðað við gengið nú eru þetta um 195 milljarðar króna.  Um 70% tekna af raforkusölunni koma frá stóriðju, þannig að lauslega áætlað  má rekja allt að  70%  eiginfjár Landsvirkjunar  til hennar.  Það þýðir að sala raforku til stóriðju hefur fært eiganda Landsvirkjunar, íslenska ríkinu, eign sem nemur  rúmlega 130 milljörðum króna.  Þessar tölur kunna að vera breytilegar eftir árferði og gengi dollarans, en breytir ekki hinu að um gríðarlegar fjárhæðir er að ræða.

-

[Kári Gautason, 6.4.2009 kl. 13:16]

Rassahandalagið í kringum þetta álver í Helguvík er náttúrulega alveg ótrúlegt og ætla ég að benda á fáeina hluti í því samhengi:

• Frumvarpið gerir ráð fyrir mikið stærra álveri en Umhverfisstofnun og alþjóðlegar skuldbindingar okkar leyfa

•  
  • Einungis hefur verið úthlutað losunarheimildum fyrir allt að 150 þúsund tonnum á ári (frumvarpið gerir ráð fyrir 360 þús tonnum) 

•  
  • Starfsleyfi Umhverfisstofnunar vegna reksturs álvers í Helguvík gefið út með allt að 250 þúsund tonna ársframleiðslugetu á áli og er gildistími þess til ársloka 2024
• Umhverfismat Skipulagsstofnunar byggist jafnframt á álveri með sömu framleiðslugetu og getið er í starfsleyfi, þ.e. 110 þúsund tonnum minni en framleiðslugetu samkvæmt samningi
• Það er staðreynd að orkuöflun til álvers í Helguvík verður ekki sjálfbær, en áform um raforkuöflun á Hengilssvæðinu gera ráð fyrir ágengri nýtingu og sóun sem með tímanum mun leiða til þurrðar.
• Frá áramótum hefur heimsmarkaðsverð á áli lækkað um sextán prósent og hefur ekki verið lægra í sjö ár
  • Þegar hefur verið samdráttur í álverði á heimsvísu, Century Aluminum sem er móðurfélag Norðuráls á Grundartanga, hefur lokað einu af álverum sínum í Vestur-Virginíu.
  • Þá sýna ársreikningar fyrirtækisins gríðarlegt tap og lækkuðu hlutabréf í því um 20% þann 30. mars sl. og svo aftur næsta dag um 21%.
  • Aðstæður á fjármálamarkaði hér og í nálægum löndum hafa síst batnað frá því fyrir bankahrunið sl. haust, þegar fresta varð fjármögnun álvers í Helguvík vegna erfiðleika við lausafjáröflun.
  • Það verður að teljast ólíklegt að það takist að fjármagna verkefnið
    • Í ljósi erfiðrar stöðu móðurfélags álversins er rétt að benda á að ívilnandi samningur við íslensk stjórnvöld er væntanlega metinn sem verðmæt eign hins erlenda félags og getur eftir atvikum runnið til kröfuhafa eða gengið kaupum og sölum eins og aðrar eignir.
• Ekki útlit fyrir að auðvelt verði fyrir ofurskuldsett orkufyrirtæki hér á landi að afla lánsfjár til virkjunarframkvæmda við núverandi aðstæður, en bæði Orkuveita Reykjavíkur og Landsvirkjun töpuðu gríðarlegum fjármunum á síðasta ári. Þetta eitt setur alla framkvæmdina í uppnám.
  • Sömu sögu er að segja um lánsfjáröflun til línulagna Landsnets en heildarkostnaður við hana er talinn vera 24 milljarðar króna. Það fyrirtæki er mjög skuldsett og því getur reynst erfitt að afla lánsfjár til framkvæmdanna.
  • Ekki nóg með það að afar tvísýnt sé með fjármagna línulögnina heldur hefur bæjarstjórn Ölfuss nú samþykkt að leggjast eindregið gegn fyrirhuguðum línulögnum frá Hellisheiðarvirkjun til Suðurnesja, en þeirri línulögn er meðal annars ætlað að flytja raforku til fyrirhugaðs álvers í Helguvík
  • Sveitarstjóra Ölfuss sagði í viðtali að sveitarstjórnin telur að línulögn til Helguvíkur verði „banabiti“ áforma um atvinnuuppbyggingu á Suðurlandi.
  • Þessi framkvæmd leiði til þess að atvinnuuppbygging verði blómleg á Suðurnesjum á sama tíma sem Suðurland verði afskipt, en þar séu nú 900 manns þegar atvinnulausir
• Í grein Indriða H. Þorlákssonar ,,Efnahagsleg áhrif erlendrar stóriðju á Íslandi“ segir: ,,Í heild má segja að efnahagslegur ávinningur Íslands af starfsemi stóriðjuvera sé lítill og hafi farið minnkandi á síðustu árum. Hann er nú vart meira en 0,1–0,2% af þjóðarframleiðslu fyrir hvert álver.
  • Arður af íslenskum auðlindum kemur aðallega fram í hagnaði iðjuveranna og rennur vegna lágra skatta að mestu ósnertur í vasa hinna erlendu eigenda.“
• Í frumvarpinu er í veigamiklum atriðum vikið frá almennum lögum og reglum á sviði skattamála, gengið er þvert á þau sjónarmið sem gilda í þróuðum löndum að skattamálum skuli skipað með almennum hætti.
• Samningurinn gerir ráð fyrir að félagið greiði aldrei hærri tekjuskatt en 15% og skiptir þá engu þótt tekjuskattshlutfall annarra lögaðila muni hækka á gildistíma ákvæðisins. Með þessu er í reynd verið að binda almennt skatthlutfall félagsins til frambúðar og tryggja því tiltekin skattfríðindi umfram önnur álver og umfram annan iðnað í landinu.
  • Að töluverðar líkur eru á að mismunun af þessu tagi kunni að fara í bága við EES-samninginn og teljast ólögmætur ríkisstyrkur.
  • Norðurál verður einnig undanþegið breytingum sem kunna að verða gerðar á skattalögum hvað varðar frádrátt vaxtakostnaðar. Hér á landi er ekki lagður skattur á vexti sem greiddir eru úr landi, erlendis er þessu öðru visi háttað. Því er eftir nokkru að slægjast að dulbúa arð sem vexti með því að erlendur eigandi eða félög honum tengd láni innlenda félaginu fé og fái af því vexti. Álverin á Grundartanga og Reyðarfirði greiddu 2,2 milljarða kr. í vexti árið 2007, sem var um 9% af virðisauka starfseminnar það ár. Hlutur íslenskra aðila í þessum hluta teknanna var enginn
• OECD hefur um árabil hvatt til þess að gerð yrði víðtæk úttekt á þjóðhagslegum áhrifum stóriðju á Íslandi. Þær upplýsingar liggja ekki fyrir og ítrekar minni hlutinn í því sambandi að svokölluð skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands sem vísað er til í áliti meiri hlutar iðnaðarnefndar, er í raun minnisblað frá iðnaðarráðuneyti þar sem teknir eru saman punktar úr ófullgerðri skýrslu stofnunarinnar

Aldrei hefur verið jafn brýnt og einmitt nú að hafa sjálfbæra þróun sem leiðarljós inn í framtíðina og miða atvinnuuppbyggingu í landinu við slík markmið. Á grundvelli hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar og framsækinnar, fjölbreyttrar atvinnuuppbyggingar er sá fjárfestingarsamningur sem hér liggur fyrir óverjandi. Um er að ræða einsleitt, orkukræft fyrirtæki sem ekki lítur út fyrir að hafi örugga fjármögnun. Orkuöflun er óljós, álverð hefur verið á hraðri niðurleið og fjölmargir hafa bent á að efnahagslegur ábati erlendrar stóriðju á Íslandi er afar takmarkaður og minni heldur en af annars konar uppbyggingu. Þá er afar óskynsamlegt að hlaða enn fleiri eggjum í sömu körfuna og óskiljanlegt að veita slíka skattaafslætti við núverandi efnahagsaðstæður. Það hlýtur og að teljast afar dapurlegt að ekkert tillit sé tekið til náttúruverndarsjónarmiða í slíkum gjörningum. Náttúra landsins hlýtur þó að teljast ein dýrmætasta auðlind þjóðarinnar til lengri tíma litið, enda þeim eiginleikum gædd að fást ekki aftur hafi henni eitt sinn verið fórnað.



Svo þætti mér gaman Gunnar að þú komir með efnislega gagnrýni á mynd Andra Snæs og færir einhver rök fyrir málflutningi þínum.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 13:49]

Nokkur atriði úr innlegi Kára: 

"Frá áramótum hefur heimsmarkaðsverð á áli lækkað um sextán prósent og hefur ekki verið lægra í sjö ár" Það er erfitt að spá fyrir um lengd núverandi kreppu en henni mun ljúka og eftirspurn eftir áli aukast á ný með hækkandi álverði. Álverð hefur nú nýlega tekið að hækka aftur og vonandi verður framhald á því, sjá HÉR  Einnig athyglisverð blogg-síða:

 Dr. Þröstur Guðmundsson

-

• Í grein Indriða H. Þorlákssonar ,,Efnahagsleg áhrif erlendrar stóriðju á Íslandi“ segir: ,,Í heild má segja að efnahagslegur ávinningur Íslands af starfsemi stóriðjuvera sé lítill og hafi farið minnkandi á síðustu árum. Hann er nú vart meira en 0,1–0,2% af þjóðarframleiðslu fyrir hvert álver.
  • Arður af íslenskum auðlindum kemur aðallega fram í hagnaði iðjuveranna og rennur vegna lágra skatta að mestu ósnertur í vasa hinna erlendu eigenda.“

Efnahagsleg áhrif álvers Alcoa í Reyðarfirði er aukning á þjóðarframleiðslu um 1,2%, ekki 0,1-0,2% eins og Indriði segir. (Það munar tífalt) Grein Indriða hefur verið hrakin í meginatriðum enda ótrúlegt bull í henni. Indriði notar ákveðnar hagfræðikenningar til að færa rök að því að nær engin störf skapist í stóriðjunni.  Þeir sem starfa þar, væru að einfaldlega að vinna við eitthvað annað ef þeir væru ekki að vinna í álverunum.  Með sömu rökum, skapa aðrar atvinnugreinar heldur ekki mörg störf  því ef menn væru ekki að vinna í þeim, væru þeir að vinna við annað.  Í útreikningum  sem Indriði vitnar til, á afleiddum störfum frá álverunum, hefur margfaldarinn 2 verið notaður.  Sem þýðir að þegar eitt starf skapast í álverunum verða til  tvö önnur úti í samfélaginu.  Þetta telur Indriði  of mikið og telur nær að  nota margfaldarann 0,7.  Lítum nánar á útreikninga Indriða og störfin hjá Alcoa Fjarðaáli.   ar starfa  450 manns.  Um 300  til viðbótar starfa við þjónustu sem er svo nátengd álverinu að störfin fara fram á álverslóðinni sjálfri og aðliggjandi höfn.  Þetta eru samtals 750 störf.  Ef margfaldarinn 2 er notaður til að meta afleidd störf vegna álversins væru þau 900, en ef margfaldari Indriða 0,7 er notaður gæfi hann um 315 afleidd störf.  Þar sem um 300 þessara starfa  fara nú þegar fram á álverssvæðinu skapast samkvæmt margfaldara Indriða 15 störf utan álverssvæðisins á Reyðarfirði vegna tilkomu álvers Fjarðaáls.   Þar sem það krefst nokkuð umfangsmikilla rannsókna að meta hinn raunverulega margfaldara verða menn að leggja sjálfstætt mat á hvort  það sé líklegra að fyrirtækið skapi 15 störf utan  álverssvæðisins eða hvort þau séu nær 600. 
-

• Það er staðreynd að orkuöflun til álvers í Helguvík verður ekki sjálfbær, en áform um raforkuöflun á Hengilssvæðinu gera ráð fyrir ágengri nýtingu og sóun sem með tímanum mun leiða til þurrðar.

Þetta er einfaldleg rangt. Miklar rannsóknir eru í gangi, einmitt til þess að reikna út hversu mikil orkuöflunin má vera til þess að virkjanirnar séu sjálfbærar. Þetta segir sig eiginlega sjálft. Hvaða fyrirtæki sér glóru í því að slátra gullkálfinum?

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 14:05]

Efnisleg gagnrýni á mynd Andra Snæs kemur þegar ég hef séð myndina alla.

[Kári Gautason, 6.4.2009 kl. 14:24]

Viltu þá ekki vera rólegri í að kalla hana bull þar til eftir að þú hefur eitthvað til að byggja á?

"Þetta er einfaldleg rangt".

Hvað áttu við með því, þú skítur sjálfan þig niður með að segja að miklar rannsóknir séu verið að gera hversu mikla nýtingu svæðin þola. Væri ekki rétt að bíða og sjá hvað þau þola mikið í stað þess að vaða áfram eins og okkur íslendingum hættir til að gera. Hugsa aðeins lengra fram í tíman.

Varðandi það sem þú segir um skýrsluna hans Indriða, ég var ekkert að tala um einhver afleidd störf. Ég var að nefna hversu fáránlega láir skattarnir á álfyrirtækin eru. Sem þú sneiðir algjörlega frá og ferð í að hrekja eitthvað sem aldrei var til umræðu.

"Það er erfitt að spá fyrir um lengd núverandi kreppu en henni mun ljúka"

Þú vilt semsagt bara taka sjénsinn og halda eins og óðir menn áfram í þeirri von um að álverð fari hækkandi einhverntíman í framtíðinni. Ef það er ekki að spila rússneska rúllettu með fjöregg þjóðarinnar þá veit ég ekki hvað það er.

Svo ferðu mest lítið í að svara þeim punktum sem ég kom með um fjármögnun á verkefninu, er þetta framkvæmanlegt burtséð frá öllu öðru?

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 15:28]

"Það litla sem ég hef séð úr þeirri kvikmynd, er dæmalaust bull ..."

Er þetta ekki nógu skírt hjá mér Kári?

Íslendingar eru ekki að fara í álversframkvæmdir. Við látum erlendum áhættufjárfestum það eftir. Íslendingar hafa hins vegar áhuga á að selja þessum framkvæmdamönnum raforku. Það á ekki að gera það nema hagnaður á því sé fyrir hendi.

[Kári Gautason, 6.4.2009 kl. 15:46]

Ert þú þá að tala um hagnað á borð við þann sem við erum að innleysa vegna Kárahnjúkavirkjunnar? Má nefna yfirvofandi gjaldþrot Landsvirkjunar í því samhengi.

"Íslendingar eru ekki að fara í álversframkvæmdir. Við látum erlendum áhættufjárfestum það eftir"

Áttu við að þeir fái að hirða hagnaðinn? Við sláum af sköttum og leggjum upp fyrir þá að forðast þá skatta sem fyrir eru með að hafa enga skatta á vaxtagreiðslum úr landi

" Það á ekki að gera það nema hagnaður á því sé fyrir hendi."

Gott að heyra að þú sért á móti þessum framkvæmdum, í því sem ég benti á kemur fram að efnahagslegur ávinningur okkar af þessum framkvæmdun heldur takmarkaður.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 15:55]

Þetta er rakalaust bull í þér vinur.

LV er ekki að verða gjaldþrota, langt í frá. Kárahnjúkavirkjun er ekki eyðsluverkefni heldur fjárfesting eins og aðrar virkjanaframkvæmdir. Lestu fyrstu athugasemd mína aftur.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 15:58]

En það er eðlilegt að það þrengi um LV eins og öðrum fyrirtækjum eins og ástandið er nú í heiminum. Ég hef engan séð halda því fram að þetta verði viðvarandi ástand. Í arðsemisútreikningum á langtíma fjárfestingum, er reiknað með niðursveiflum, hæðum og lægðum.

[Kári Gautason, 6.4.2009 kl. 16:14]

Tölum aðeins um rakalaust bull, þú hefur ekki svarað neinu af því sem ég skrifaði í fyrstu athugasemdinni.

Það er verið að tala um það að Landsvirkjun verði í greiðsluvandræðum eftir næsta ár. Það er fullyrt í fjölmiðlum og meira að segja forstjórinn viðurkennir það. "Landsvirkjun hefur lausafé út næsta ár fari fyrirtækið ekki út í neinar framkvæmdir sem kalla á útgjöld." (úr mogganum 2. april, forsíðan)

"Ég hef engan séð halda því fram að þetta verði viðvarandi ástand."

Lestu semsagt bara góðar fréttir, ekki óþægilegar fréttir eins og t.d. "OECD economy is in the midst of the deepest and most widespread recession for more than 50 years," the report states.

Þetta er uppúr skýrslu OECD um efnahagsmál heimsins sem birt var í síðustu viku.

"En það er eðlilegt að það þrengi um LV eins og öðrum fyrirtækjum eins og ástandið er nú í heiminum."

Finnst þér því eðlilegt miðað við ástandið að fara í gríðarlega skuldsettar framkvæmdir sem við fáum líklega aldrei lán fyrir? Eins og kemur fram í fyrstu athugasemdinni ;)

[Gunnar Th. Gunnarsson, 6.4.2009 kl. 16:43]

Ef við fáum aldrei lán fyrir þessum framkvæmdum, þá getur þú væntanlega verið rólegur.

´Það kom leiðrétting á forsíðufrétt Moggans frá LV þar sem segir að misskilnings hafi gætt varðandi stöðu LV. Landsvirkjun er EKKI að verða gjaldþrota, langt í frá.