Massívur áróður í mörg ár

Massívur áróður hefur verið gegn stóriðju í landinu á undanförnum árum og þá sérstaklega gegn álverum og reynt að gera þessi tækifæri tortryggileg. Eins og margir vita mun kvikmyndin "Draumalandið", bók Andra Snæs Magnasonar verða innlegg í kosningabaráttu V-grænna. Það litla sem ég hef séð úr þeirri kvikmynd, er dæmalaust bull og upplýstu fólki ekki samboðið.

Hér koma nokkrar staðreyndir um álver Alcoa í Reyðarfirði:

 

Framleiðsla og útflutningur

Fjarðaál í Reyðarfirði er flaggskip Alcoa Inc. álfyrirtækisins og nýjasta og fullkomnasta álverið í eigu þess. Framleiðsla hófst í álverinu 12. apríl árið 2007 og ári síðar var það komið í fullan rekstur. Alcoa framleiðir um 346.000 tonn af áli til útfutnings á ári. Þetta er hreint gæðaál, álblöndur sem meðal annars eru notaðar í bifreiðaiðnaði og álvírar sem meðal annars eru notaðir í háspennustrengi.

Alcoa Fjarðaál flutti út ál fyrir rúmlega 800 milljónir dollara árið 2008, sem svarar til 92 milljarða króna miðað við gengi dollars í febrúar 2009. Ætla má að yfir þriðjungur útfutningstekna fyrirtækisins verði eftir í landinu. Tæp 40% allra vöruflutninga frá landinu er ál. Vöruútflutningur frá Íslandi jókst um fjórðung í tonnum talið með tilkomu Alcoa Fjarðaáls. Mjóeyrarhöfn í Reyðarrði er nú önnur stærsta höfn landsins og um hana fara 1,3 milljónir tonna af áli og aðföngum á ári.

Starfsmenn

 Hjá Fjarðaáli starfa 450 manns. Um 250-300 manns til viðbótar starfa á álverssvæðinu, við störf nátengd álverinu. (Við þetta bætast nokkur hundruð bein og óbein störf víða um land) Um þriðjungur starfsmanna Alcoa Fjarðaáls er konur sem er hærra hlutfall en í nokkru öðru álveri Alcoa. 30% starfsmanna Alcoa Fjarðaáls eru á aldrinum 40 til 49 ára. Tæp 20% starfsmanna eru eldri en 50 ára. Um 40% starfsmanna eru með háskóla- eða tæknimenntun. Gert er ráð fyrir að Alcoa Fjarðaál greiði tæpa 3,7 milljarða króna í laun og launatengd gjöld árið 2009.

Aðkeypt þjónusta

 Alcoa Fjarðaál keypti ýmsa þjónustu á Íslandi fyrir 9,5 milljarða íslenskra króna árið 2008, fyrir utan raforku. Alcoa Fjarðaál kaupir um 5.000 gígawattstundir af raforku á ári. Til samanburðar er rafmagnsnotkun almennra raforkunotenda á Íslandi um 3.500 gígawattstundir. Samningur Alcoa við Landsvirkjun um raforkukaup er til 20 ára og mögulegt er að framlengja hann um önnur 20 ár.

Samfélagsleg áhrif

Tekjur sveitarfélaga á Austurlandi vegna starfsemi Alcoa Fjarðaáls námu um 800 milljónum króna árið 2008. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands mat það svo að landsframleiðsla ykist um 1,2% með tilkomu álvers Alcoa Fjarðaáls.

Íbúum í Fjarðabyggð fjölgaði úr 3.995 árið 2002 í 4.736 árið 2008, eða um 19%. Meðallaun á landsbyggðinni hafa verið hæst á Austurlandi frá árinu 2002.

Alcoa Fjarðaál og Samfélagssjóður Alcoa hafa veitt rúmlega 300 milljónir króna í samfélagsstyrki á Íslandi frá árinu 2003 til 2008.

Áróðurinn

Þeir sem hafa verið á móti Kárahnjúkavirkjun og þar eru auðvitað V-grænir fremstir í flokki, hafa ítrekað reynt að ljúga að þjóðinni (með sorglega góðum árangri) að tap sé á virkjuninni og þjóðhags og samfélagsleg áhrif sé lítil sem engin. Sumir ganga jafnvel svo langt að segja að álverið hafi skaðað Austurland. Þessi málflutningur er í hróplegri andstöðu við það sem íbúarnir sjálfir á svæðinu hafa um málið að segja. Stundum vitna andstæðingar þessara framkvæmda sigri hrósandi í íbúa á svæðinu, sem segja að álverið og virkjunin hafi verið mistök.

Samkvæmt skoðanakönnun sem gerð var meðal íbúa á Mið-Austurlandi s.l. haust, eru þeir sem telja að álverið hafi haft neikvæð áhrif á búsetuskilyrði fyrir austan, einungis 3,9%. Þarna er verið að spyrja fólk sem reynt hefur á eigin skinni hvaða þýðingu svona atvinnutækifæri hefur haft á svæðinu. En áróðursmeistarar stóriðjuandstæðinga og meira að segja formaður VG, Steingrímur J. Sigfússon sjálfur, segir þjóðinni það blákalt í andlitið, að æ fleiri séu að vakna upp við þann vonda draum sem framkvæmdirnar fyrir austan hafi reynst vera. Það er greinilegt að markhópurinn fyrir þennan málflutning Steingríms, getur ekki verið sami hópurinn og Capasent Gallup spurði álits.

Spurt var í könnuninni:

Telur þú að álver Alcoa á Reyðarfirði hafi haft jákvæð eða neikvæð áhrif á búsetuskilyrði á Austurlandi?

Álið leysir vandann

Athugasemdir

[Sigurður M Grétarsson, 22.4.2009 kl. 13:26]

Það, sem menn sleppa að tala um í þessum áróðri álfyrirtækisins er að þessi þriðjungur, sem sagt er að verði eftir í landinu eru greiðslur til Landsvirkjunar fyrir raforku. Þær upphæðir fara nánast allar í að greiða af erlendum lánum, sem tekin voru til að byggja þær virkjanir, sem þurfi að byggja til að selja þessum fyritækjum rafmang. Þessar greiðslur verða því ekki eftir í landinu nama að litlum hluta.

[GH (IP-tala skráð) 22.4.2009 kl. 13:56]

Ekki má aðeins deila um ágóðann af álvinnslunni, heldur er fá teikn um það að (a) álfyrirtæki hafi áhuga á að byggja álver á Íslandi (eða nokkurs staðar) alveg á næstunni og að (b) lánsfé fyrir virkjanir liggi á lausu. Því er heldur áróðurskennt að halda því fram að álið leysi vandann!

[Aðalbjörn Þorsteinsson (IP-tala skráð) 22.4.2009 kl. 15:07]

Hárrétt hjá þér, Sigurður M. Grétarsson!  Þriðjungur þeirrar greiðslu sem kemur inn í landið fer í að borga niður lán LV vegna Kárahnjúkavirkunar. 

Þú ert sannkallaður Einstein hvað snilli verðar, Sigurður!

En heyrðu nú Sigurður, það tekur LV 16 ár að borga niður þetta lán vegna Kárahnjúkavirkjunarinnar, sem telst frekar stuttur tími.  Eftir það eru þessi þriðjungur hreinar tekjur fyrir LV.  og tæknilegur líftími virkunarinnar er allt að 150 ár...............

[Gunnar Th. Gunnarsson, 22.4.2009 kl. 15:48]

Já, það er stórundarlegt að fólki finnist það tapað fé að borga afborganir af fjárfestingum.

GH, ef þú hlustar á það sem Tryggvi Þór Herbertsson segir í myndskeiðinu, þá gera alþjóðlegar verð-spár ráð fyrir að álmarkaðurinn rísi á ný eftir 2 ár en það tekur 4 ár að byggja álver.

Ég hef ekki mikla trú á því að fjárfestingaraðilar, hvorki orkufyrirtækin né álframleiðandinn, hafi áhuga á að eyða miklu fé og tíma í bollaleggingar um fjármögnun, ef slíkir möguleikar eru ekki fyrir hendi. Þeir sem eru á móti öllum svona framkvæmdum, eru ekki réttu aðilarnir til þess að upplýsa almenning um hvað er raunhæft og hvað ekki í þessum efnum.

[Sigurður M Grétarsson, 22.4.2009 kl. 16:35]

Megnið af greðslum Landsvirkjunar af lánum sínum eru vextir en ekki afborganir og því er það erlendur kostnaður en ekki eignatilfærsla.

Þó Landsvirkjun hafi tekið lán til 16 ára þá er ekki þar með sagt að búið sé að greiða lánin upp eftir þann tíma því í millitíðinni mun væntenlega oft þurfa að taka önnur lán til að greiða þessi lán upp. Það á sérstaklega við þegar álverðið er lágt eins og það er núna og mun sennilega vera í þó nokkurn tíma. Þar af leiðandi eru þessir peningar frá álverinu ekki að fara beint í hagnað fyrir Landsvirkjun eftir þennan tíma.

Það er ekki nóg að lánamarkaðir fari aftur af stað til að við getum reist hér álver. Það þarf líka að vera lánstraust til staðar hjá okkar orkufyrirtækjum og það er ekkert, sem bendir til að svo verði í náunni framtíð.

Það er hægt að skapa mun fleiri störf en í stóryðju bæði fyrir hvern milljarð, sem eytt er í fjárfestingar og einnib fyrir hvert megavatt, sem notað er af rafmagni. Einnig er álframleiðsla mjög sveiflukenndur atvinnuvegur þannig að ekki er skynsamlegt að vera með meirihluta útflutningstekna okkar í þeirri framleiðslu. Þetta er því heimskulegasta atvinnustefnan, sem við getum farið út í núna í kreppunni.

[Rauða Ljónið, 22.4.2009 kl. 16:52]

Yfir 40 eða  42-44% af verðmætum Áls er talið verða eftir í landinu  og skilar því umtalsverðu fjármagni til þjóðarbúsins. Áliðnaður á Íslandi sem atvinnugrein hefur um 40 ára skeið verið en stærsta lyftistöng í atvinnumálum lands og þjóðar og Hafnfirðinga. Áliðnaðurinn hefur skilað inn í þjóðarbúið gríðarlegum verðmætum ekki bara í gjaldeyri og sköttum heldur einnig í þekkingu, hugbúnaði og vísindum. Orkugeirinn hefur blómstrað í kjölfar álbyltingarinnar á Íslandi. Virkjanir hafa verið reistar, orka  jökulfljóta beisluð sem og orka jarðvarma. 

Þegar álverið í Straumsvíka tók til starfa árið 1969 var ekki bjart yfir Hafnarfirði og Hafnfirðingum né þjóðarbúinu öllu í atvinnumálum. Síldaraflinn hafði dregist saman úr 770.689 þúsund tonnum árið 1966 niður í  56.689 tonn árið 1969. Ekki var betra ástand með þorskaflann, en hann hafði hrunið úr 311 þúsund tonnum frá árinu 1960 niður í 210 þúsund tonn 1967.

Þegar samningurinn um Alusuisse með einungis eins atkvæðis meirihluta var samþykktur vildu andstæðingar atvinnuuppbyggingar, þ.e. kommúnistar nú VG frekar sjá gaffalbita verksmiðju rísa þó svo að síldarstofninn  væri hruninn Það er sorglegt til þess að hugsa að síðan hefur hagfræði þeirra ekki breytts.

Þúsundir landsmanna flúðu land til að leita lífsviðurværis til annaða landa s.s. Ástralíu, Bandaríkjanna og Norðurlandanna. Nú er öldin önnur því áliðnaðurinn á Íslandi er atvinnuvegur sem hefur verið undirstaða og sóknarfæri fyrir aðrar atvinnugreinar. Þær atvinnugreinar t.d. verktakafyrirtæki og vélaverkstæði, hugbúnaðarfyrirtæki hafa sprottið upp í skjóli aukinna tækifæra í undanfarin ára. Sá sem hér skrifar spyr, hver var svo undirstaðan ?

Ekki var það Gaffalbita verksmiðja vinstrimanna sem aldrei reis né neitt annað sem þeir lögðu til.

Menn geta ekki litið fram hjá þeirri staðreynd hversu stóran þátt uppbyggingin í Straumsvík átti í atvinnubyltingunni á Íslandi og þá nýju stefnu sem mörkuð var með henni í atvinnubyggingunni á Íslandi.Menntun landsmanna hefur aukist í skjóli aukinna tækifæra vegna þeirra ruðningsáhrifa  sem þessi nýja atvinnugrein hefur haft í för með sér undanfarin 40 ár af þeirri einföldu ástæðu að tækifærin fyrir háskólamenntaða eru fleiri, t.d. verk- og tæknifræðingar ISAL.

Árið 1969 voru um eitthundrað verkfræðimenntaðir menn á landinu og áttu í erfiðleikum að fá sé vinnu við sitt hæfi á Íslandi. Nú eru um 3.500 verk- og tæknifræðingar og fjölgar ört, þrátt fyrir það er gríðarlegur skortur á fólki í þessari grein.

UM 20.500 manns eiga nú afkomu sína undir orkugeiranum og stóriðju á Íslandi. Tuttugu og tvö þúsund og fimm hundruð manns sem vinstrimenn vilja svipta lífsviðurværinu og tryggja að þeirra hagur og framtíð sé í lausu lofti.

Hvar skyldi allur þessi hópur 20.500 manna starfa? Hópurinn er í Ál geiranum Járn-blendinu, Landsvirkjun, Rei, Geysi Green, Orkuveitu Suðurnesja, Orkuveitu Reykjavíkur, Orkustofnum og fleiri fyrirtækjum og stofnunum sem öll fengu vítamínsprautu í kjölfar byggingar Álversins í Straumsvík.

Útflutningsverðmæti áls mun í fyrsta sinn fara fram úr verðmæti útfluttra sjávarafurða á þessu ári samkvæmt útreikningum greiningardeildar Kaupþings . Vitna ég í Kaupþing á vef Samorku, Samtaka orku- og veitufyrirtækja.                    Útflutningsverðmæti áls á  þessu ári er um 170 til 180 miljarðar á árinu eftir verða í beinum gjaldeyristekju um 75 til 80 milljarðar.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 22.4.2009 kl. 17:29]

Sigurður M., áætlanir um orkusölu til álvers kemur ekki í veg fyrir að annað geti líka plumað sig. Þetta "eitthvað annað" er alltaf velkomið.

Þú virðist ekki taka eftir, eða hunsar staðreyndir viljandi, ég veit ekki hvort. A.m.k. ber innihald síðustu athugasemdar

Álverð hefur verið að rísa undanfarnar vikur og talið er að álverð verði orðið viðunandi eftir u.þ.b. 2 ár. En sveiflur hafa alltaf verið fyrir hendi á þessum mörkuðum. Álverð í dag er t.d. hærra eða svipað og í dag, en það var frá júni 2001 til janúar 2004. Undirritun samnings stjórnvalda við Alcoa fór fram 15. mars 2003.

-

HÉR má sjá þróun álverðs í heiminum sl. 10 ár. Hægt er að breyta tímakvarðanum frá sl. 7 dögum til 15 ára.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 22.4.2009 kl. 17:30]

"A.m.k. ber innihald síðustu athugasemdar..." vitni um það, átti þarna að vera. 

[Andri Snær Magnason (IP-tala skráð) 22.4.2009 kl. 21:28]

Reiknaður fyrir mig hvernig 42-44% af 92 milljarða útflutningi Alcoa verður eftir í landinu. Gróflega sundurliðað. Í þínum pistli koma fram 3.7 milljarðar í laun, óútskýrðir 9.5 milljarðar í eitthvað annað (meira en þúsund störf - ertu viss um að umsvif á lóðinni séu þrefaldur kostnaður við alla starfsmenn? Gaf Alcoa þér þessar upplýsingar?). Og samkvæmt mínum heimildum orkuverð eitthvað um 13 milljarðar sem fara allir úr landi og Landsvirkjun þar að auki í vanda stödd. Ég get ekki séð að þetta komist mjög nálægt 44% - af hverju ætti miðaldra karlmaður á Íslandi að ofmeta umsvif og áhrif bandarísks auðhrings í sjálfboðavinnu? Þurfa svona öfl ekki aðhald? Af hverju ætti miðaldra karlmaður að láta eins og hann sé meira háður einhverju afli en hann er í raun og veru. Mundu að grúppíur stórvelda hljóta sjaldan góð eftirmæli.

[Hafsteinn Skúlason (IP-tala skráð) 22.4.2009 kl. 22:14]

Andri, er ekki sama hvaðan gott kemur.  Ca. 450 manns hafa vinnu af í álverinu, 250 á álverssvæðinu, og 1.000 manns á austurlandi hafa fengið afleidd störf vegna álversins.

Ef þú er með góðar hugmyndir um hvernig á að skapa 1.700 störf, þá er það gott mál.  Komdu bara með þær.

Nokkur dæmi um gjöld fyrirtækis eins og ALCOA:

Gleymdi að minnast á að fyrirtæki í landinu og þar með stóriðja greiða fasteignagjöld sem eru eftirfarandi:

Fasteignagjöld Atvinnuhúsnæði
Fasteignaskattur 1,628% af hús- og lóðamati
Vatnsgjald 0,117% af hús- og lóðarmati
Holræsagjald 0,130% af hús- og lóðarmati
Lóðaleiga 104,31 kr á fermetra

Sem dæmi um þetta getur mannvirki eins t.d. ALCOA-Fjarðaráls verið metið á ca. 145 mia.kr. skv. fasteignamati. Upplýsingar um þetta væri hægt að fá hjá Fasteignaskrá ríkisins.

Fasteignaskattur af 145 mia.kr. er (145. mia.kr. x 1.628 % = 2,36 mia.kr. )
Vatnsgjald af 145 mia.kr. er (145 mia.kr. x 0,117% = 170 mio.kr)
Holræsagjald af 145 mia.kr. er (145 mia.kr. x 0,130% = 189 mio.kr)

Samtals eru þetta ca. 2,7 mia.kr. árlega fyrir utan lóðaleigu, sem renna til viðkomandi sveitarfélags sem álverið er staðsett í. Í tilfelli ALCOA-Fjarðaráls myndu þessi gjöld renna til sveitarfélagsins Fjarðabyggðar.

Stór fyrirtæki eins og stóriðjufyrirtæki leggja þar að auki mikið til samfélagsins sbr. stefnu þeirra skv. “A good corporate cintizenship” (góður samfélagsborgari).
Til að mynda gefur ALCOA-Fjarðarál 10.000 trjáplöntur árlega til gróðursetningar víðsvegar á Austurlandi.
Oft á ári ser svokallaður starfsdagur hjá starfsfólkinu, þar sem það gróðursetur trjáplöntur og tínir upp rusl á víðavangi og við strendur og fjörur á Austurlandi.
Einnig styrkir ALCOA-Fjarðarál íþrótta- og menningarstarfsemi á Austurlandi, auk þess að styrki ýmis góðgerðarmál þar. Til að mynda létu þeir renna fé til byggingar íþróttahallar á Reyðarfirði sem er á stærð við Egilshöll.

En auðvitað á öll uppbygging að vera á S/V-horinu, ekki satt Andri?  Landsbyggðin á náttúrulega að vera eitt allsherjar útivistarsvæði og þjóðgaður fyrir íbúa S/V-hornsins.

Ps.  Mér fannst ekki fallegt af þér, Andri, að gera lítið úr íbúum landsbyggðarinnar, eins og þú gerir í Draumalandinu.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 22.4.2009 kl. 23:38]

Andri, ég tala reyndar um að ríflega þriðjungur verði eftir í landinu af útflutningsverðmætum en ekki yfir 40%.

Þú vilt fá nákvæmt sundurliðað bókhaldsyfirlit um aðkeypta þjónustu fyrir 9,5 miljarða og lesa má milli lína hjá þér að þessi tala sé tortryggileg. Spyrð jafnvel hvort þessar upplýsingar komi frá Alcoa. Ég hef þetta ekki sundurliðað en ég gæti reynt að grafast fyrir um nánari upplýsingar fyrir þig. Og það að upplýsingar um fjármál fyrirtækja komi frá þeim sjálfum, þykir eðlilegt í nútíma þjóðfélögum, enda hægt að sannreina þær hjá opinberum aðilum. Það væri því fáránlegt glappaskot hjá fyrirtæki sem sætir stöðugum árásum frá öfgasinnuðum umhverfisverndarmönnum, eins og þér, að ljúga til um svona hluti. Þarna er um að ræða kostnað við ýmiskonar þjónustu sem fyrirtækið kaupir og þar sem ég veit að þú hefur afar fjörugt ímyndunarafl, þá ætti þér ekki að verða skotaskuld úr því að láta huga reika aðeins.

-

Landsvirkjun er ekki undanskilin öðrum fyrirtækjum þegar heimskreppa er annarsvegar, en staða LV er ekkert í líkingu við bullið um stöðu fyrirtækisins í myndinni þinni.

-

Svo er einhver hæðinn tónn í athugasemd þinni um miðaldra karlmenn. Hæðni er rauður þráður í áróðursmyndinni þinni en slík röklist hefur tilhneigingu til þreytast fljótt. En ég tek undir það hjá þér að opinbert aðhald er nauðsynlegt og það á auðvitað við um öllu fyrirtæki hvort sem þau eru lítil eða stór, erlend eða innlend.